Schematherapie voor volwassenen met autismespectrumstoornis. Een perspectief op faalruimte voor cliënt en therapeut

Richard Vuijk

Trefwoorden: Schematherapie, autismespectrumstoornis, persoonlijkheidsstoornis, persoonlijkheid, psychotherapie

Kennisniveau/doelgroep: (Klinisch) (neuro-)psychologen, gz-psychologen, psychotherapeuten, psychiaters, schematherapeutisch vaktherapeuten die bekend zijn met schematherapie in het algemeen

Inhoud workshop

‘Doe eens normaal’, ‘Stel je niet zo aan’, ‘Snap je het nu nog niet’, ‘Zo moet het niet’, ‘Wanneer leer je het nu eens’: zomaar een greep uit de vele uitspraken die veel volwassenen met autismespectrumstoornis (ASS) al hun hele leven vanaf de vroege kindertijd van anderen te horen hebben gekregen met alle gevolgen van dien: onzekerheid in contact, weinig zelfvertrouwen, weinig zelfwaardering, vermijding van contact, wantrouwen in contact, kortom nadelige invloeden op de persoonlijkheidsontwikkeling.

En dan, zomaar wat gedachten van (schema)therapeuten in het aanbieden van een behandeling zoals schematherapie aan mensen met ASS: ‘Kan ik dit wel?’, ‘Hoe moet ik dat dan doen?’, ‘Kan ik de cliënt met ASS wel behandelen?’, ‘Wat als het mij niet lukt?’, ‘Gaat iemand met ASS mij niet dom vinden als de therapie niet goed aanslaat’. Kortom: drempelvrees, schroom, huiver om een behandeling te starten.

Faalruimte in de therapie voor de cliënt met ASS: werken aan het doorbreken van veeleisendheid, ruimte maken voor kwetsbaarheid en voor er mogen zijn met mogelijkheden en beperkingen. Faalruimte voor de (schema)therapeut: durven een schematherapie samen met de cliënt met ASS aan te gaan en stap voor stap samen te ontdekken.

Schematherapie is een nationaal en internationaal wetenschappelijk bewezen effectieve vorm van psychotherapie voor mensen met persoonlijkheidsproblematiek of andere langdurige psychische klachten. In de laatste jaren blijkt een toenemende belangstelling voor schematherapie bij volwassenen met autismespectrumstoornis (ASS) in de ggz-praktijk. Wetenschappelijk onderzoek naar deze therapie bij deze doelgroep staat nog in de kinderschoenen, maar de eerste onderzoeksresultaten suggereren dat schematherapie een effectieve behandeling kan zijn voor volwassenen met ASS. In deze cursus wordt u als (schema)therapeut een actueel theoretisch en praktijkgericht perspectief op schematherapie, persoonlijkheidsontwikkeling en persoonlijkheidspathologie bij volwassenen met ASS geboden met daarin voor de cliënt met ASS het bieden van faalruimte en een perspectief op psychisch gezond functioneren en voor u als (schema)therapeut het durven bieden van een dergelijk therapie-aanbod.

Leerdoelen

  • dat men weet heeft van de persoonlijkheidsontwikkeling van kinderen, jeugdigen en volwassenen met ASS

  • dat men weet hoe persoonlijkheidspathologie bij mensen met ASS zich ontwikkelt

  • dat men onderscheid kan maken tussen ASS en persoonlijkheidspathologie/stoornissen

  • dat men kennis heeft van de actuele stand van zaken mbt schematherapie bij ASS

  • dat men zicht heeft op hoe schematherapie-technieken (met name ervaringsgerichte technieken) in te zetten en waar rekening mee te houden in de therapie bij mensen met ASS

  • dat men in de schematherapie de limited reparenting en empathische confrontatie op een autismespecifieke wijze weet vorm te geven

Werkvormen

  • Bespreking theorie en praktijk
  • Discussie
  • Beeldmateriaal
  • Opdrachten in (sub)groepen
  • Literatuurstudie

Literatuur

  • Spicer, L., DeCicco, E., Clarke, A., Ambrosius, R., & Yalcin, O. (2024) Understanding early maladaptive schemas in autistic and ADHD individuals: exploring the impact, changing the narrative, and schema therapy considerations. Frontiers in Psychology. 15:1436053.
    Leeswerk: 16 pagina’s.

  • Vuijk, R. (2018). Persoonlijkheidspathologie en positieve persoonlijkheidsaspecten bij kinderen, jeugdigen en volwassenen met een autismespectrumstoonis: een systematische literatuurstudie. Tijdschrift voor Psychotherapie 44(5), 315-335.
    Leeswerk: 20 pagina’s.

  • Vuijk, R., Turner, W., Zimmerman, D., Walker, H., & Dandachi-FitzGerald, B. (2024). Schema therapy in adults with autism spectrum disorder: A scoping review. Clinical Psychology & Psychotherapy, 1-16.
    Leeswerk: 16 pagina’s.