Keynote Rob Martens
‘Spel’ is een verrassend moeilijk te doorgronden en vaak paradoxaal begrip, maar biologen zijn het er inmiddels wel over eens dat spel alles te maken heeft met leren en (sociaal) ontwikkelen. Daarmee komt het heel sterk in de buurt van het begrip ‘íntrinsieke motivatie’, een sleutelbegrip uit de zelf-determinatietheorie. Oorspronkelijk is deze theorie in de onderwijswetenschappen ontwikkeld, omdat intrinsieke motivatie (net zoals spel) sterk gekoppeld is aan verkenning, nieuwsgierigheid en diepgaand leren. Cruciaal voor onderwijs dus.
Maar inmiddels wordt de theorie op veel meer terreinen ingezet, van organisatiekunde tot gezonde seksuele ontwikkeling en van sportwetenschap tot klinische psychologie. Zelfdeterminatie bloeit op in sociaal veilige contexten die onze psychologische basisbehoeften niet schenden. Vanuit die veiligheid ontstaat de vrijheid om te experimenteren, patronen te leren zien en perspectieven te kantelen, wat we zo vaak doen in spel. Zo bezien ligt een betekenisvolle relatie met klinische contexten voor de hand. Schematherapie helpt door diepgaand inzicht te ontwikkelen om hardnekkige patronen te doorgronden en veranderen. Zo lijkt het op het diepgaand inzicht dat soms nodig is bij onderwijs, om dingen echt te begrijpen. Maar het lijkt ook op het inzicht dat we zo vaak opdoen en opzoeken bij kunstervaringen, van schilderkunst tot podiumkunst, van muziekspel tot filmkunst en dat voor mensen op een vaak lastig te doorgronden manier klaarblijkelijk onontbeerlijk is. Belevingen die ons (volwassenen trouwens net zo veel als kinderen) helpen bij inleven, verbeelden, verplaatsen, doorgronden, gedragsalternatieven uitproberen, perspectieven kantelen, ons laten zien, ons laten kennen en gevoel te delen met compassie. We zien het daarom ook vaak terug bij speltherapeutische benaderingen.
In deze lezing verkennen we dat wonderlijke begrip spel, de biologische en evolutiepsychologische betekenis ervan en het groeiende inzicht dat het ontbreken van voldoende spel(ruimte) uiterst schadelijk is.